Czekolada, a właściwie związki w niej zawarte są śmiertelną trucizną dla psów (również kotów, królików, gryzoni, papug), o czym wie niewielu opiekunów zwierząt. A tymczasem jest to drugie w kolejności pod względem częstości - po zatruciu niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi (ibuprofen, paracetamol, aspiryna) - zatrucie u psów. U kotów jest to mniej prawdopodobne, bowiem nie mają one receptorów słodkiego smaku i nie są tak łakome na słodycze.
Związki, które są niebezpieczne dla zwierząt, a zawarte są w czekoladzie to metyloksantyny, czyli m.in. teobromina, kofeina i teina (inne to eufilina, również występująca w kakao, a więc i w czekoladzie, będąca składnikiem leków rozkurczających drogi oddechowe, podobnie jak jej pochodna - aminofilina).
Jak wszystkie alkaloidy są one w większych ilościach trujące, czego doświadczyły osoby, które przesadziły z kawą w ciągu dnia. Jednak organizm człowieka dość szybko eliminuje je z organizmu, natomiast organizmy zwierząt nie mają takiej zdolności!
Dlatego toksyczne skutki działania tych substancji powodują dużo większe spustoszenia w organizmach zwierząt!
Zwierzęta bardzo powoli metabolizują i wydalają metyloksnatyny z organizmu i z tego powodu spożycie przez nie czekolady doprowadza do kumulacji tych związków w organizmie - wysokiego stężenia w narządach i tkankach. Metyloksnatyny przechodzą też do mleka matek oraz przez łożysko. Nie ma antidotum przy zatruciu metyloksantynami.
Działanie metyloksantyn jest wielokierunkowe. Przez hamowanie odpowiednich receptorów pobudzają one ośrodkowy układ nerwowy (mózg, rdzeń kręgowy), zwężają naczynia krwionośne, pobudzają pracę serca. Ponadto zwiększają poziom wewnątrzkomórkowego wapnia, co zwiększa kurczliwość mięśni (w tym mięśnia sercowego).
Maksymalne stężenie teobrominy w osoczu występuje przy dawce 150 mg/kg. m.c. po 14-16 godzinach, a dodatkowo okres jej półtrwania jest długi – wynosi ok. 17,5 godziny. Teobromina ulega przemianom w wątrobie, a produkty jej rozkładu wydalane są z moczem. Teofilina jest w prawdzie mniej toksyczna dla psów, niż dla ludzi, ale bardziej toksyczna niż kofeina lub teobromina dla serca, oskrzeli i nerek. Okres półtrwania kofeiny z kolei wynosi tylko 4,5 godziny, więc w tego typu zatruciach ta substancja może nie jest tak istotna, jednak nasila działanie teobrominy. Pamiętać należy, że wszystkie wymienione tu substancje to trujące alkaloidy, których stężenie się sumuje, a działanie kumuluje.
Objawami zatrucia nimi są:
- zaburzenia rytmu serca (arytmia),
- wahania ciśnienia,
- przyspieszenia akcji serca (tachykardia),
- niepokój, nadmierna aktywność ruchowa, a nawet drgawki co wynika z pobudzenia współczulnego układu nerwowego,
- duszność,
- nietrzymanie moczu,
- wzrost temperatury ciała,
- w skrajnych przypadkach zatrucie metyloksantynami mogą doprowadzić do śmierci w wyniku zaburzenia pracy serca i niewydolności oddechowej (szczególnie gdy zwierzę już cierpi na dysfunkcje tych narządów).
Pierwszymi zauważalnymi objawami są: wymioty (często z krwią), wzdęcia, a czasem też biegunka. Później pojawia się nietrzymanie moczu, a także zwiększone pragnienie (pobieranie wody) i nadmierna ilość wydalanego moczu, a wraz z nimi kolejne objawy. Objawy kliniczne pojawiają się średnio po 6-12 godzinach od spożycia czekolady, ciasta czekoladowego czy też innych produktów zawierających metyloksantyny.
Wysoki poziom tłuszczu w czekoladzie może także spowodować wystąpienie ostrego zapalenia trzustki po 24 do 72 godzin od przyjęcia czekolady. W krytycznych sytuacjach może dojść do śpiączki i śmierci na skutek niemiarowej pracy serca lub niewydolności oddechowej.
Przyjęcie metyloksantyn na poziomie 20 mg/kg m.c. prowadzi do średniego pobudzenia nerwowego. Dawka 40 mg/kg m.c. wpływa toksycznie na mięsień sercowy. Natomiast dawka 60 mg/kg m.c. wywołuje poważne zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego (mózgu, rdzenia), takimi jak napady drgawek, splątanie, dezorientacja. Dawka śmiertelna to 100-200 mg/kg m.c..
Odnosząc to do rzeczywistych liczb: dla Shi Tzu o idealnej wadze (6 kg.), dawka wywołująca objawy zatrucia to pół tabliczki mlecznej czekolady lub 1/4 tabliczki gorzkiej, a dawka toksyczna to tabliczka mlecznej czekolady lub pół tabliczki gorzkiej.
Dla przeciętnego, średniego sznaucera (14 kg.) będzie to odpowiednio 2,8 tabliczki mlecznej i 1,4 tabliczki gorzkiej czekolady oraz 5 tabliczek mlecznej i 2,5 tabliczki gorzkiej czekolady.
Dając więc - na przykład - swojemu psu codziennie po kawałku czekolady trujemy go systematycznie, z każdym kawałkiem, zwiększając ilość niebezpiecznych toksyn w jego organizmie!
Musimy pamiętać też, że 1 łyżka stołowa kakao, czyli 10 g. (np. w cieście, lodach i innych produktach), zawiera 260 mg. teobrominy i 24,7 mg. kofeiny, czyli tyle ile zawiera 1 tabliczka mlecznej czekolady i 1/2 tabliczki czekolady gorzkiej!
Przykładowe, orientacyjne poziomy stężeń metyloksantyn w produktach spożywczych (oprac. własne):
Produkt | Teobromina (mg/g) |
Kofeina (mg/g) |
Teofilina (mg/g) |
Kakao - ziarno | 0,695 | 0,071 | < LOD* |
Czekolada cukiernicza | 1,470 | 0,152 | <LOD |
Mleko kakaowe | 2,660 | 0,208 | 0,1408 |
Mleko czekoladowe | 0,226 | 0,011 | < LOD |
Mleczna czekolada | 1,004 |
0,058 |
< LOD |
Polewa czekoladowa | 1,950 | 0,138 | < LOD |
Lody czekoladowe | 0,621 | 0,032 | < LOD |
Budyń czekoladowy | 0,748 |
0,650 | < LOD |
Nestea lemon | < LOD | 0,388 | < LOD |
* poniżej możliwości pomiaru (nie oznacza braku substancji)
Jeżeli więc zwierzak zjadł czekoladę lub inny produkt zawierający kakao, można spróbować wywołać u niego wymioty (trochę soli na koniec języka lub podać ciepłą soloną wodę). Następnie należy niezwłocznie udać się z psem do lekarza weterynarii.
Jeżeli zjedzenie czekolady nastąpiło mniej niż 6 godzin temu i nie udało się wywołać wymiotów, lekarz może przeprowadzić płukanie żołądka. Można również podać psu węgiel aktywowany (1-2 g/kg m.c.). Dalsze postępowanie ordynuje lekarz w zależności od stanu zwierzęcia. Zazwyczaj są to następujące działania:
- Wywoływanie wymiotów i/lub płukanie żołądka, jeżeli pacjent zgłasza się w krótkim czasie od spożycia i jego stan ogólny pozwala na takie działanie.
- Podanie węgla aktywowanego
- Podanie środków przeczyszczających
- Płynoterapia dożylna
- Monitorowanie pracy układu krążenia i w razie potrzeby podanie odpowiednich leków
- W razie wystąpienia objawów neurologicznych podanie leków, niekiedy z koniecznością wprowadzenia w stan śpiączki farmakologicznej
- Podanie leków moczopędnych
- Założenie cewnika moczowego (aby zapobiec ponownemu wchłanianiu metyloksantyn z moczu)
- Hospitalizacja co najmniej do czasu stabilizacji stanu pacjenta
- Badania morfologiczne i biochemiczne krwi
Jeśli więc już musisz rozpieszczać swojego zwierza, daj mu to, co przeznaczone jest dla niego, a nie dla ludzi!
Pamiętaj też: ZAWSZE - wychodząc z domu - należy sprawdzić czy czekoladowe słodkości nie pozostały w zasięgu zwierząt np. na stole lub w innym miejscu! Każdy futrzak z nudów lub łakomstwa może je zjeść i zanim wrócimy może już być za późno!
I nie licz na to, że jeśli coś odłożysz wysoko, zwierzę tego nie dosięgnie! Pomysłowość naszych pupilków jest ogromna, zwłaszcza gdy są same w domu.
Jak każda trucizna, produkty czekoladowe powinny pozostawać "pod kluczem" i należy je tam odkładać niezwłocznie, gdy tylko przestają być potrzebne (wyjście do innego pomieszczenia, to też okazja do kradzieży!). Samo zamknięcie w szafce nie wystarczy, bo i te nasi spryciarze potrafią otworzyć, gdy im na tym zależy!
Konsultacja weterynaryjna:
lekarz weterynarii Stefan Gut
(Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.)
Źródła:
Winston J. Craig, Thuy T. Nguyen: Caffeine and theobromine levels in cocoa and carob products. [w:] Journal of Food Science 49 (1), 1984, s. 302–303
Branislava Srdjenovic, Vukosava Djordjevic-Milic, Nevena Grujic, Rade Injac, Zika Lepojevic: Simultaneous HPLC Determination of Caffeine, Theobromine, and Theophylline in Food, Drinks, and Herbal Products [w:] Journal of Chromatographic Science, Vol. 46, Feb. 2008
Joan L. Apgar, Stanly M. Tarka Jr.: Methylxanthine composition and consumption patterns of cocoa and chocolate products. [w:] Gene A. Spiller: Caffeine. CRC Press 1998. s 171
http://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/5429#section=Top
https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/2153#section=Top
https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/2519
https://en.wikipedia.org/wiki/Theobromine
https://en.wikipedia.org/wiki/Theophylline
https://en.wikipedia.org/wiki/Caffeine